مخزن ذخیره سوخت
مخازن ذخیره سوخت یا مخازن سوخت یکی از تجهیزات پرکاربرد در صنعت جایگاه سوخت است، به ویژه در مناطقی که امکان انتقال سوخت از طریق لوله کشی وجود ندارد. این مخازن برای ذخیره سوخت های خاص مانند گازوئیل استفاده می شوند. زیرا در برخی سیستم ها، مانند ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی، استفاده از گازوئیل به جای سوخت های دیگر مورد نیاز است. از آنجایی که انتقال گازوئیل به وسیله لوله کشی انجام نمی شود، بنابراین باید گازوئیل را به صورت ناوگانی خریداری کرده و در این مخازن ذخیره کرد. ذخیره سوخت در این مخازن به منظور تأمین نیازهای مشتریان و وسایل نقلیه برای یک دوره زمانی مشخص، مثلاً ۶ ماه، انجام می شود.
با پترو صنعت دژکاوه همراه باشید
مخازن ذخیره سوخت جایگاه
در جایگاه های سوخت، از مخازن ذخیره سوخت استوانه ای افقی استفاده می شود که به صورت دفنی در خاک قرار می گیرند. این نوع مخازن به عنوان مخازن ذخیره سوخت تحت زمینی (USTs) شناخته می شوند. بنزین موجود در این مخازن، با استفاده از یک پمپ شناور نصب شده درون مخزن، پمپاژ می شود و از طریق یک سیستم لوله کشی به دیسپنسرها و نازل های خروجی می رسد.
کاربرد مخازن ذخیره سوخت جایگاه
مخازن ذخیره سوخت جایگاه سوخت (یا تانک های سوخت جایگاه) نقش مهمی در نگهداری و توزیع سوخت به وسایل نقلیه ایفا می کنند. این مخازن سوخت به عنوان مخزن های ذخیره سازی سوخت استفاده می شوند و کاربردهای متعددی دارند، از جمله :
1. ذخیره سازی سوخت: مخازن ذخیره سوخت جایگاه سوخت به عنوان مکان های اصلی برای ذخیره سازی سوخت استفاده می شوند. این مخازن معمولا شامل بنزین، دیزل، گازوئیل، گاز طبیعی فشرده (CNG) یا گاز مایع نفتی (LPG) هستند. این مخازن توانایی ذخیره سوخت در حجم ها و مقادیر بزرگ را دارند تا تامین پایدار سوخت برای وسایل نقلیه و صنایع را فراهم کنند.
2. تأمین سوخت به وسایل نقلیه: مخازن ذخیره سوخت جایگاه سوخت از طریق پمپ های سوخت به وسایل نقلیه سوخت تزریق می کنند. این مخازن به عنوان منبع تامین سوخت برای خودرو ها، موتورهای جت، کشتی ها و وسایل نقلیه عمومی و صنعتی عمل می کنند.
3. مدیریت موجودی سوخت: مخازن ذخیره سوخت جایگاه سوخت به این کمک می کنند تا موجودی سوخت در دسترس، رصد و مدیریت شود. این اطلاعات به مدیران جایگاه های سوخت کمک می کند تا زمان تعمیرات و تعویض مخازن را برنامه ریزی کنند.
4. توزیع سوخت: مخازن ذخیره سوخت جایگاه های سوخت نقش مهمی در فرآیند توزیع سوخت به وسایل نقلیه ایفا می کنند.
در کل، مخازن ذخیره سوخت جایگاه های سوخت به عنوان عنصر اساسی در زنجیره تامین و مصرف سوخت نقش مهمی ایفا می کنند و اهمیت زیادی در صنعت نفت و سوخت دارند.
نوع جنس مخازن ذخیره سوخت جایگاه
مخازن ذخیره سوخت از دو نوع جنس فلزی و غیرفلزی تشکیل شده اند. مخازن فلزی عموما از فولاد گالوانیزه ضد زنگ، کربن استیل یا آلومینیوم ساخته می شوند. استفاده از مخازن فلزی در تطابق با استانداردهای شرکت ملی نفت ایران مستلزم استفاده از جنس کربن استیل یا فولاد ضد زنگ است که دارای استحکام بالاتری نسبت به سایر مخازن فلزی هستند. اما امروزه، برخی شرکت ها به ساخت مخازن غیرفلزی با استفاده از جنس هایی مانند فایبرگلاس پرداخته اند. این نوع مخازن به شدت مورد توجه قرار گرفته اند، زیرا دارای ویژگی های بسیار مطلوبی هستند. به منظور افزایش استحکام و عملکرد، مخازن به صورت دوجداره و سه جداره نیز طراحی می شوند تا به طور کامل در برابر خطراتی مانند خوردگی شیمیایی و افزایش فشار مقاوم باشند. استفاده از فایبرگلاس در ساخت مخازن غیرفلزی، به دلیل خواص فوق‌العاده آن ها، به عنوان جایگزینی برای مخازن فلزی مورد توجه قرار گرفته است. مخازن فایبرگلاس دارای وزن سبکتری نسبت به مخازن فلزی هستند.
ساختار مخازن ذخیره سوخت جایگاه
یک مخزن استوانه ای دفنی دارای دو عدسی در بالا و پایین است. بدنه مخزن به شکل استوانه ای است و بر روی آن تعدادی رینگ قرار دارد. مخازن باید دارای یک دریچه انسان با قطر 24 اینچ یا بزرگتر باشند. همچنین، بر روی مخازن باید تجهیزات کنترلی و ابزار دقیقی مانند سطح سنج، دما‌سنج و فشارسنج نصب شود. برای محافظت از بدنه مخازن در برابر خوردگی، آن ها با یک لایه اپوکسی و پوشش پلی‌اورتان پوشیده شده اند. همچنین، یک سیم جهت اتصال به زمین نیز برای انتقال الکتریسیته ساکن به مخزن استفاده می شود. سوخت در داخل مخازن توسط یک پمپ شناور به دیسپنسرها پمپاژ می شود. همچنین، برای خروج بخارهای تشکیل شده در مخازن و کاهش فشار بخار، از یک لوله ونت استفاده می شود. این لوله باید به ارتفاع حداقل 3.6 متر بالاتر از سطح زمین امتداد یابد تا بخارها به محیط منتقل شوند.
طراحی و مشخصات فنی
طراحی و مشخصات فنی مخازن ذخیره سوخت جایگاه های سوخت با توجه به نیا زها و استاندارد های محلی و بین‌المللی می تواند متغیر باشد. اما در کل، مخازن ذخیره سوخت باید به عنوان یک مکمل اساسی در زیرساخت جایگاه های سوخت طراحی شوند تا عملکرد ایمن و کارآمدی داشته باشند. در ادامه، به برخی از مشخصات فنی مهم و عواملی که باید در طراحی مخازن ذخیره سوخت در نظر گرفته شوند، اشاره شده است.
1. مواد ساختمانی: مخازن ذخیره سوخت جایگاه معمولا از فولاد ضد زنگ یا فولاد کربنی با پوشش های ضد خوردگی مثل پوشش اپوکسی یا پلی‌اتیلن ساخته می شوند. این مواد باید استاندارد های ایمنی و مقاومت به زنگ و خوردگی را داشته باشند.
2. ظرفیت: ظرفیت مخزن باید بر اساس نیاز جایگاه به سوخت تعیین شود. این نیاز معمولا به مقدار سوختی که در مدت زمانی خاص نیاز است، بستگی دارد. معمولا ظرفیت مخازن ذخیره سوخت جایگاه ها بین 10,000 تا 100,000 لیتر است.
3. فشار کاری: مخازن سوخت باید بتوانند با فشار کاری مربوط به انتقال سوخت، سازگاری داشته باشند. فشار کاری معمول می تواند در حدود 0.2 تا 0.5 مگاپاسکال (MPa) یا 2 تا 5 بار باشد.
4. دما و شرایط محیطی: مخازن باید به طور معمول در شرایط دمایی محیطی قرار بگیرند و باید در برابر تغییرات دما مقاوم باشند.
5. ویژگی های ایمنی: مخازن باید دارای ویژگی های ایمنی مانند والوهای ایمنی برای کنترل فشار، سیستم های اطلاع رسانی در صورت نشتی و تجهیزات امنیتی باشند.
6. تجهیزات اندازه گیری: مخازن باید تجهیزات اندازه گیری مانند سنسورهای سطح سوخت و تجهیزات مانیتورینگ داشته باشند تا میزان سوخت موجود در آن ها را نظارت کنند.
7. استاندارد ها و مقررات: مخازن باید با استانداردها و مقررات ملی و بین المللی مرتبط مطابقت داشته باشند. به عنوان مثال، در ایالات متحده، استفاده از استانداردهای API (American Petroleum Institute) برای مخازن سوخت رایج است.
به طور مثال مشخصات فنی مخازن از جنس کربن استیل به صورت زیر است:
| ظرفیت lit | قطر cm | طول cm | ضخامت cm | وزن | جنس |
| 1000 | 93 | 152 | 2 | 112 | کربن استیل |
| 2000 | 114 | 200 | 2.5 | 222 | کربن استیل |
| 3000 | 138 | 200 | 2.5 | 282 | کربن استیل |
| 4000 | 144 | 250 | 3 | 418 | کربن استیل |
| 8000 | 187 | 300 | 4 | 880 | کربن استیل |
| 2500 | 267 | 450 | 5 | 2300 | کربن استیل |
استاندارد های مخازن ذخیره سوخت جایگاه
در خصوص مخازن ذخیره سوخت جایگاه ها، استاندارد های مختلفی وجود دارند که باید رعایت شوند.
1. ASME (American Society of Mechanical Engineers): استاندارد آمریکایی که شرایط و الزامات مربوط به طراحی، جنس مخازن، ساختار، روش‌های اتصال و سایر موارد مرتبط با مخازن را پوشش می دهد.
2. قطر: در قطر، استاندارد QCS (Qatar Construction Specifications) برای مخازن ذخیره سوخت استفاده می شود. این استاندارد شرایط و مقررات مربوط به طراحی و ساخت مخازن را تعیین می کند.
3. بریتانیا BS5500: استاندارد بریتانیایی که در طراحی مخازن استفاده می شود و شرایط و مقررات لازم را برای ساخت و استفاده از مخازن فراهم می کند.
4. AD_MARK BLATT (DIN): استاندارد آلمانی که در طراحی مخازن استفاده می‌شود و الزامات و مشخصات فنی را برای ساخت و استفاده از مخازن تعیین می‌کند.
5. استاندارد ملی اروپا (EU): در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، استاندارد EN 12285-1 برای مخازن ذخیره سوخت استفاده می شود. این استاندارد شرایط طراحی، ساخت و نصب مخازن را پوشش می دهد.
6. API 650 و API 620: استاندارد هایی که توسط American Petroleum Institute (API) تعیین شده اند. استاندارد API 650 برای مخازن با فشار کمتر از 2.5 psi و استاندارد API 620 برای مخازن با فشار بالاتر استفاده می شود.
7. استاندارد ملی استرالیا (Australia): در استرالیا، استاندارد AS 1692 برای مخازن ذخیره سوخت استفاده می شود. این استاندارد شرایط و الزامات طراحی، ساخت و نصب مخازن را تعیین می کند.
8. استاندارد ملی کانادا (Canada): در کانادا، استاندارد CSA B139 برای مخازن ذخیره سوخت استفاده می شود. این استاندارد شرایط و مقررات مربوط به طراحی و ساخت مخازن را تعیین می کند.
9. عربستان سعودی: در عربستان سعودی، استاندارد SASO 2663 برای مخازن ذخیره سوخت استفاده می شود. این استاندارد شرایط و مقررات مربوط به طراحی، ساخت و نصب مخازن را تعیین می کند.
شرایط محل نصب
شرایط محل نصب مخازن ذخیره سوخت در جایگاه های سوخت بسیار مهم و حیاتی هستند. در این بخش به شرایط محل نصب مخازن ذخیره سوخت جایگاه می پردازیم.
- مخازن ذخیره سوخت باید به فاصله امن از مناطق مسکونی، مدارس، بیمارستان ها و دیگر مکان‌های پرجمعیت نصب شوند.
- مخازن باید به فاصله امن از تاسیسات الکتریکی و تجهیزات الکتریکی نصب شوند تا در صورت وقوع حادثه الکتریکی خطری ایجاد نشود.
- مکان نصب مخزن دفنی باید در منطقه ای با بارگذاری کمتر باشد.
- روی مخزن باید دست کم به ضخامت 60 سانتیمتر با خاک پوشانده شود، یا ضخامت 30 سانتیمتر خاک با روی آن به ضخامت 10 سانتیمتر با بتن مسلح پوشش داده شود.
- اطراف مخزن باید با مواد غیرخورنده مانند ماسه شسته، ماسه بادی یا خاک، که در محل به خوبی فشرده شده باشند، به ضخامت 15 سانتیمتر پر شوند.
- سطوح خارجی مخزن باید با پوشش های مقاوم در برابر رطوبت و خورندگی خاک محل نصب مخزن، طبق مشخصات طرح، حفاظت شوند.
- دریچه آدم رو برای امکان دسترسی آسان به مخزن باید با قطر دست کم 45 سانتیمتر و ترجیحا 60 سانتیمتر باشد.
نتیجه گیری
به طور خلاصه، مخازن ذخیره سوخت جایگاه های سوخت نقش بسیار مهمی در تامین سوخت و ایمنی انسان ها و محیط زیست ایفا می کنند. طراحی، ساخت، و نصب مخازن باید با دقت و به عنوان یک بخش اساسی از زیرساخت جایگاه های سوخت انجام شوند تا همچنان عملکرد ایمن و بهینه داشته باشند که در این مقاله سعی کردیم به معرفی مخازن ذخیره سوخت جایگاه ها، کاربرد آن ها، مشخصات فنی و ساختار آن ها اشاره کنیم.
