در سیستم های لوله کشی و پایپینگ (Piping)، لوله ها توسط اتصالات (Fitting) به یکدیگر متصل شده اند. با توجه به این اینکه در سیستم های لوله کشی به انواع اتصالات پایپینگ و اشکال مختلفی از آن ها در سایزها و جنس های متفاوت نیاز است، این قطعات در انواع مختلفی تولید می شوند. همینطور هم جنس بودن اتصال با لوله نیز از اهمیت بالایی برخوردار است، به همین دلیل فیتینگ در انواع جنس های فولاد ضد زنگ، کربن استیل، برنج، مس، پلاستیک، PVC و … تولید و به بازار عرضه می شوند.
سایز اتصال ها متناسب با روش متصل شدن به لوله، ممکن است مقداری کوچک تر، بزرگ تر و یا هم اندازه با لوله انتخاب گردد. از انواع اتصالات پایپینگ در صنایع مختلفی از جمله صنایع نفت و گاز، آب و فاضلاب و …. استفاده می شود. ویژگی های این دسته از اتصال ها، متناسب با صنعتی که در آن استفاده می شوند، متفاوت هستند. از موضوعات مهم در نصب فیتینگ در سیستم لوله کشی، آب بندی صحیح آن ها می باشد. به طوری که در آب بندی این قطعه باید به موارد مختلفی از جمله جنس سیال عبوری از لوله، جنس لوله و اتصال، دما و فشار سیال و میزان اهمیت آب بندی در سیستم توجه شود. در صورتی که می خواهید با جزئیات بیشتری از اتصالات آشنا شوید، در ادامه این مقاله از وبسایت پترو صنعت کاوه همراه ما باشید.
به مجموعه ای از قطعات که از آن ها برای کاربردهایی شامل تغییر مسیر ، تغییر سایز و انشعاب خط لوله استفاده می شود، اتصالات و یا فیتینگ می گویند. اتصال ها، خطوط سیستم لوله کشی را به دیگر تجهیزات متصل می کنند. در واقع نوعی رابط میان لوله ها هستند که کاربرد اصلی آن کمک به کاهش ابعاد لوله و تغییر در مسیر جریان است.
با توجه به کاربرد فیتینگ در تغییر مسیر، تغییر قطر و … لزوم استفاده از آن ها در پایپینگ بر هیچ مهندسی پوشیده نمی باشد. در واقع همانطور که از نام آن ها نیز مشخص است، این قطعات جهت اتصال دو یا چند لوله به یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرند.
انواع اتصالات در سیستم لوله کشی با اهداف مختلفی مورد استفاده قرار می گیرد. در ادامه به برخی از کاربردهای فیتینگ در سیستم لوله کشی اشاره کرده ایم:
انواع فیتینگ بر اساس فاکتورهای مختلفی دسته بندی می شوند که در ادامه پیرامون هر یک توضیحاتی را آورده ایم.
این اتصالات شامل :
می‌باشد.
جهت پیدا کردن سایز نامی و همینطور صخامت اتصالات BW مطابق با جنس اتصال، از استاندارد ابعادی لوله ها استفاده می گردد.
انواع اتصال مورد استفاده در پایپینگ بر اساس فاکتورهای مختلفی دسته بندی می شوند. در این قسمت قصد داریم پیرامون رایج ترین و پرکاربردترین اتصالات پایپینگ توضیحاتی را ارائه دهیم.
زانویی (Elbow) یکی از مهم ترین اتصالاتی است که در سیستم های پایپینگ به کار می رود. این دسته از فیتینگ برای تغییر مسیر لوله کشی استفاده می شوند. زانویی ها معمولا در انواع مختلف 90 درجه و 45 درجه در بازار وجود دارند و می توان با استفاده از آن ها، جریان را در سیستم پایپینگ به اندازه زاویه اتصال، تغییر داد.
در صورتی که دو لوله متصل به زانویی با یکدیگر هم سایز نباشند، از زانویی هایی تحت عنوان کاهنده استفاده می گردد. زانویی های کاهنده در واقع دارای اندازه های متفاوتی از نظر سایز ورودی و خروجی می باشند. در این صورت سر کوچکتر زانویی های کاهنده به لوله های کوچکتر وصل می گردد.
شعاع زانویی برابر با شعاع یک قطاع از یک دایره می باشد. به طور کلی زانویی ها دارای دو نوع شعاع کوتاه و شعاع طولانی می باشند. در نوع اول شعاع زانویی، برابر با قطر اسمی لوله می باشد. اما در نوع دوم، شعاع زانویی 1.5 برابر با قطر اسمی لوله تعیین شده است.
در برخی از سیستم های لوله کشی از جمله سیستم های انتقال پودر و ذرات معلق، برای کسب اطمینان بیشتر از سیستم و همینطور برای جلوگیری از افت فشار بالا در مسیر جریان و ممانعت از تشکیل رسوب و انسداد مجرای لوله ها، معمولا از شعاع زانویی 10 برابر قطر اسمی لوله استفاده می گردد.
سایز زانویی ها متناسب با ابعاد لوله ها متغیر می باشد. برای بیان سایز لوله ها از قطر خارجی زانویی به صورت NPS استفاده می شود. جنس زانویی ها نیز باید بر اساس جنس لوله انتخاب گردد.
روش اتصال زانویی ها وابسته به شرایط مختلف سیستم و همینطور سیال عبوری از درون لوله، ابعاد لوله، فشار کاری موجود در خط لوله و … متفاوت است. به طوری که با در نظر گرفتن موارد فوق از روش های مختلفی شامل اتصال رزوه ای، اتصال فلنجی، اتصال نر و مادگی، اتصال پرس حرارتی، اتصال با چسب و … استفاده می شود.
از دیگر فیتینگ مورد استفاده در سیستم لوله کشی، سه راهی ها (Tee) هستند. از این دسته از اتصال برای ایجاد انشعاب در مسیر لوله کشی استفاده می شود.
اتصال سه راهی معمولا برای حالتی استفاده می شود که هدف ایجاد یک انشعاب فرعی از مسیر اصلی لوله باشد. در این صورت دو راه اصلی آن به خط لوله اصلی و مسیر سوم به انشعاب متصل می گردد.
خروجی سوم سه راهی، بر اساس شرایط پروژه دارای ویژگی های متغیری است. به طوری که می تواند دارای قطر کمتر و یا بیشتری نسبت به دو خروجی هم راستا باشد. همینطور ممکن است گاهی به صورت عمود بر راستای اصلی خط لوله و یا با زاویه 45 درجه از خط اصلی قرار بگیرد. به طور کلی سه راهی ها از نظر سایز لوله انشعاب در سه دسته قرار می گیرند:
اگر قطر انشعاب گرفته شده برابر با قطر خط اصلی باشد، سه راهی مساوی (Equal Tee ) است.
در این دسته از سه راهی ها، سایز انشعاب گرفته شده، کوچکتر از سایز جریان اصلی است. سه راهی تبدیل تحت عنوان سه راهی کاهنده (Reducer Tee) نیز شناخته می شود. از الزامات سه راهی های کاهنده این است که نمی تواند کمتر از نصف قطر لوله اصلی باشد.
نوع دیگری از سه راهی که دارای کاربرد خاصی می باشد، تحت عنوان سه راهی Bullhead شناخته می شود. در این سه راهی، قطر اصلی بزرگ تر می باشد. این نوع از اتصالات کمتر مورد استفاده قرار می گیرند.
چهارراهی (Cross) نیز مشابه با اتصالات سه راهی برای ایجاد انشعاب در سیستم لوله کشی مورد استفاده قرار می گیرند. این دسته از اتصال های سیستم پایپینگ، همانطور که از نامشان مشخص است، دارای چهار مجرای مختلف برای عبور جریان می باشند که این چهار مجزا دارای یک زاویه 90 درجه با یکدیگر هستند.
این اتصالات شامل سه ورودی و یک خروجی و یا در حال برعکس یک ورودی و سه خروجی می باشند. همینطور ممکن است وابسته به شرایط سیستم لوله کشی، از مسیر اصلی یک لوله، دو انشعاب گرفته شود.
بنابراین اینطور می توان گفت که اتصالات چهار راهی متناسب با کاربردی که در سیستم لوله کشی مورد نیاز است، مورد استفاده قرار می گیرند. همینطور بر اساس کاربرد مورد انتظار از سیستم، می توان این دسته از اتصالات را در مسیر هر کدام از خروجی های شیر نصب کرد و اینگونه میزان جریان عبوری از هر یک از انشعابات را کنترل نمود. یا در صورت لزوم مسیر آن ها را مسدود کرد.
یکی از مهم ترین انواع اتصالات در سیستم لوله کشی، اتصالات کاهنده (Reducer) می باشند. از این دسته از اتصالات جهت وصل کردن دو لوله با سایز و سطح مقطع های متفاوت به یکدیگر استفاده می گردد.
در صورتی که جهت جریان سیال از سمت بزرگ تر باشد، هنگامی که جریان از سمتی با شعاع بزرگ تر وارد سمتی با شعاع کوچکتر شود، دچار افت فشار و در نتیجه افزایش سرعت می شود. در حالت عکس این موضوع، در صورتی که فشار از سمت باریک تر وارد شود، در هنگام خروج نیز دچار افزایش فشار و افت سرعت می گردد.
به طور کلی کاهنده ها دارای دو نوع شامل موارد زیر هستند.
نوع متحد المرکز، به گونه ای می باشد که هم محور با هر دو لوله نصب می گردد و قطر آن نیز به مرور کاهش می یابد. البته این امر به نوعی معایب این دسته از اتصالات است، چراکه منجر به تجمع هوا و ایجاد پدیده کاویتاسیون می گردد. ضمن اینکه در صورت ایجاد این پدیده، احتمال آسیب دیدن سیستم نیز وجود دارد.
در نوع دوم اتصال کاهنده، تحت عنوان نوع خارج از مرکز، یک لبه کاهنده به موازات لبه دو لوله وجود دارد و کاهش قطر تنها در یک طرف کاهنده و به صورت غیر تدریجی و ناهمگون ایجاد می گردد.
از مزیت های اتصال کاهنده خارج از مرکز این است که امکان تجمع هوا و کاویتاسیون در آن ها وجود ندارد. اما دارای معایبی نیز هستند، به طوری که با استفاده از آن ها احتمال ایجاد افت فشار و تلاظم بیشتر در مسیر جریان وجود دارد.
اتصال کاهنده در اندازه های مختلف و متریال های گوناگونی تولید می شوند. ضمن اینکه از انعطاف پذیری اجرایی بالایی نیز در سیستم لوله کشی برخوردار هستند.
از انواع مختلف فیتینگ کاهنده، در سیستم های پنوماتیک، سیکل های تبرید (نوع خاص اجکتور) و صنایع شیمیایی استفاده می شود.
کوپلینگ (Coupling) نوعی از اتصالات می باشد که جهت متصل کردن لوله های هم سایز به یکدیگر کارایی دارد. فیتینگ کوپلینگ آب بندی مناسبی را ایجاد می کنند و میزان نشتی در آن ها بسیار کم است.
البته این نوع اتصال زمانی که لوله دچار خوردگی و یا آسیب دیدگی شده باشد، استفاده می شود تا نشتی ایجاد شده در سیستم برطرف گردد. از این نوع اتصال به عنوان جایگزینی برای اتصالات جوشی و یا فلنجی استفاده می گردد.
اتصال کوپلینگ معمولا به صورت رزوه ای می باشد. ضمن اینکه در انواع سایز های مختلف و در جنس های گوناگون شامل ABS، مس، برنج، نیکل-کروم، فولاد گالوانیزه، کربن استیل، فولاد ضد زنگ، پلاستیک، PVC و… تولید می شوند.
اتصالات Union یکی از انواع اتصال سیستم لوله کشی هستند که دارای ساختار مشابهی به کوپلینگ ها می باشند. با این تفاوت که می توان این دسته از اتصال را در هر زمانی از سیستم جدا نمود. این در حالی است که جدا کردن کوپلینگ ها کار چندان آسانی نیست.
اتصال Union به صورت اتصال نر و ماده می باشد و این موضوع به این معنی است که جداسازی آن ها از یکدیگر آسان است. معمولا بر روی این دسته از اتصالات از پوشش گالوانیزه نیز استفاده می شود تا از بروز هر گونه خوردگی بر روی آن ها جلوگیری گردد.
اولت (Olet) زمانی استفاده می شوند که فیتینگ با اندازه های مناسب برای یک کاربرد خاص وجود نداشته باشند. به طوری که اگر اندازه لوله ورودی و لوله خروجی با یکدیگر متفاوت باشد، لازم است از Olet استفاده گردد. انواع مختلفی از اولت ها در بازار وجود دارد که در ادامه به آن ها اشاره کرده ایم.
درپوش ها برای مسدود کردن مسیر جریان سیال کارایی دارند. در برخی موارد ممکن است نیاز به اعمال تغییراتی در نقشه لوله کشی و یا احداث یک سیستم جدید باشد. در این صورت نیاز است که برخی مسیرهای سیستم قدیمی بسته شوند. همینطور در زمان انجام تعمیرات و یا بازرسی در سیستم نیز نیاز به مسدود سازی لوله وجود دارد تا جریان سیال به بیرون نریزید. در چنین زمان هایی، درپوش ها کارایی دارند.
نوع اتصال درپوش Plug به لوله، معمولا با استفاده از رزوه و یا نر و مادگی می باشد. به طوری که درپوش دارای اتصال نر و لوله دارای اتصال مادگی است. درپوش Cap نیز دارای ساختاری مشابه با درپوش Plug می باشد. اما تفاوتی که با آن دارد، این است که در درپوش Cap، نر و مادگی برعکس می باشد.
از بوشینگ ها برای اتصال دو لوله غیرهم سایز استفاده می گردد. این دسته از اتصالات دارای ساختار رزوه ای می باشند. ضمن اینکه ساختار آن ها بسیار متراکم تر از کاهنده ها است.
معمولا از بوشینگ ها برای اتصال سیستم های انعطاف پذیر و همینطور برای اتصال لوله های پلاستیکی به لوله های فلزی استفاده نمی شود. این دسته از اتصالات از انواع متریال ها شامل مس، برنج، نیکل-کروم، فولاد گالوانیزه، کربن استیل، فولاد ضد زنگ، پلاستیک، PVC و… تولید می گردند.
از دیگر انواع اتصالات، فلنج ها هستند که در واقع نوعی اتصال میان لوله ها، انواع اتصالات سیستم لوله کشی، اتصالات و شیرآلات می باشند. در صورتی که از فلنج ها برای اتصال اقلام پایپینگی از جمله لرزه گیر، شیرآلات و … استفاده شود، امکان تمیز کردن آسان، بازرسی یا اصلاح در سیستم لوله کشی امکان پذیر خواهد بود. فلنج ها معمولا جوش داده و یا پیچ می شوند. معمولا در میان اتصالات فلنج از واشر جهت آب بندی بهتر و جلوگیری از نشتی استفاده می گردد.
فلنج ها در جنس های مختلفی شامل فولاد ضد زنگ، چدن، آلومینیوم، برنج، برنز، پلاستیک و … تولید می گردند. اما اغلب فلنج ها از کربن استیل با سطوح ماشین کاری شده تولید می شوند.
از این نوع اتصال در تعمیرات، استفاده بسیاری می شود. چراکه انعطاف بالایی دارد و در انواع مدل های فلنج کور ، فلنج لبه دار ، فلنج روکار و فلنج جوشی تولید و به بازار عرضه می گردد.
ماتیر جهت تغییر مسیر لوله های بزرگ تر از 10 اینچ که در فشار پایین کار می کنند و افت فشار در آن ها اهمیت چندانی ندارد، استفاده می شود. این اتصال از چند تکه لوله که زاویه 90 درجه را تامین می کند، درست می شود.
بنابراین این اتصال در واقع دو، سه و یا چند تکه است. هر چقدر تعداد تکه ها زیاد باشد، به همان نسبت مقاومت هیدرولیکی ماتیر نیز کمتر می گردد.
یک ماتیر سه تکه دارای مقاومت دو برابری نسبت به زانوی شعاع بلند در برابر جریان یک سیال دارد. ضمن اینکه از نظر اقتصادی نیز بسیار به صرفه تر می باشد.
اتصال مغز در واقع یک قطعه فلز است که در دو سر آن حالت پیچ می باشد. اتصالات مغزی از دو مدل ساخته شده اند که یکی روپیچ و دیگری ساده است. از این نوع اتصال معمولا در لوله کشی و برای اتصال دو قسمت با دنده داخلی استفاده می شود.
سردنده یکی دیگر از انواع اتصالات فلزی می باشد که یک سر آن دارای رزوه و اتصال دنده است است، در حالی که سر دیگر آن از قابلیت جوش دادن برخوردار می باشد.
اتصالات سردند از پرکاربرد ترین انواع مهر و موم برای انواع مخازن و اتصالات هستند. از کاربردهای اصلی آن ها، متصل کردن خطوط لوله به یک شیر با هدف قطع و یا وصل کردن برای مصرف کننده است.
وب سایت پترو صنعت دژکاوه به عنوان جامع ترین و تخصصی ترین وب سایت فروش لوله و اتصالات با ارائه انواع لوله و اتصالات در برندهای مختلف همواره در عرصه خرید این تجهیزات به صنعت گران کمک کرده است . خرید و فروش انواع اتصالات یا fitting در فروشگاه اینترنتی پترو صنعت دژ کاوه ، برای مشاوره فنی و استعلام قیمت با کارشناسان مجموعه در ارتباط باشید.
تماس با کارشناسان ما
ساسان شمس
امیرحسین شمس
امیر مسعود دباغی
حدیث باقری
مارال مرادی
مهدی نگین دار
