شیر یکطرفه و یا Non-return valve (NRV) نوعی از شیرآلات صنعتی است که سیال در آن، فقط می تواند در یک جهت حرکت داشته باشد. به عبارتی در صورت برگشت سیال، مسیر حرکت مسدود می گردد. از شیرهای یکطرفه در انواع تجهیزات صنعتی شامل پمپ ها، جک های هیدرولیک، تجهیزات نیروگاهی و صنایع شیمیایی استفاده می شود. کاربرد اصلی این دسته از شیرآلات صنعتی، جلوگیری از برگشت سیال و یا باز پس زدن سیال در سیستم خطوط لوله می باشد. در ادامه این مقاله از وبسایت پترو صنعت کاوه همراه ما باشید تا با جزئیات بیشتری از شیر یکطرفه و انواع آن آشنا شویم.
فردی به نام فرانک کاتر با هدف رفع مشکل برگشت میعان در لوله، در سال 1907 موفق به ساخت شیر یکطرفه با ساختاری بسیاری ساده نمود و نام آن را نیز تسلا نامید.
با توجه به استقبال بالا از شیر یکطرفه، او در سال 1920 حق اختراع این شیر صنعتی را به نام خود ثبت کرد.
شیر یکطرفه (Check valve) یا شیر غیر قابل بازگشت، نوعی از شیرآلات صنعتی می باشد که دارای دو درگاه است و اثر اختلاف فشار بین دو طرف آن، از حرکت میعان و گاز در خلاف جهت جلوگیری می کند. در واقع مکانیزم این شیر صنعتی، از نام آن نیز مشخص است. به طوری که وقتی سیال از یک طرف آن وارد می شود و در مسیر جریان قرار می گیرد، جریان یافتن سیال در خلاف جهت امکان پذیر نیست.
بر روی شیرهای یکطرفه، جهت جریان با یک پیکان مشخص می گردد و در هنگام نصب باید به جهت جریان توجه شود. چراکه در صورت نصب شیر در جهت اشتباه، خسارات جدی به سیستم وارد می شود.
جالب است بدانید که شیرهای یک طرفه، تنها نوعی از شیرآلات صنعتی هستند که نیازی به اپراتور ندارند و تنها فشار سیال برای عمل کردن آن ها کافی است. به همین دلیل تحت عنوان شیر خودکار نیز شناخته می شوند.
اجزای داخلی به کار رفته در شیر یکطرفه، منجر به باز و بسته شدن خودکار آن می گردد. مهم ترین اجزای داخلی شیر یک طرفه شامل بدنه، پوشش، دیسک و لولا می باشد.
با توجه به کارکرد و مکانیزم شیر یکطرفه، اجزای اغلب آن ها شامل موارد نامبرده است. اما گاهی برخی از شیرهای یکطرفه وجود دارند که با توجه به نوع طراحی و نوع استفاده از آن ها دارای برخی قسمت های دیگر از جمله بازویی دیسک، بلبرینگ، توپی و … نیز می باشند.
شیر یک طرفه و یا چک ولو به دلیل عملکرد اتوماتیک و بدون دخالت اپراتوری که دارد و از برگشت سیال ممانعت می کند، تحت عنوان شیر خودکار نیز شناخته می شود. در واقع شیر یک طرفه با شیر خودکار تفاوتی ندارد و صرفا عناوینی است که به جای یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرند.
شیرهای یک طرفه دارای کاربردهای بسیاری هستند. در ادامه به جزئیات بیشتری از کاربرد شیر یک طرفه اشاره کرده ایم.
از شیرهای یک طرفه در کاربردهای خانگی معمولا پس از کنتور آب، قبل از آب گرم کن بر روی خط تغذیه آب سرد و موارد مشابه استفاده می شود. با توجه به اینکه کاربرد شیر یکطرفه، جلوگیری از برگشت آب به داخل شبکه مورد نظر می باشد، لازم است که از نوع فنردار با نشیمن آب استفاده گردد تا اینگونه فقط اجازه جریان یافتن آب در یک جهت را بدهد و در خلاف جهت هیچ گونه نشتی نداشته باشد.
در منازل، شیر یک طرفه بر روی ورودی آب به طرف ساختمان قرار می گیرد. در این صورت حتی با قطعی آب، مقدار آبی که در وسایل خانگی و در داخل لوله ها ذخیره شده است، به لوله اصلی باز نمی گردد.
در سیستم هایی که در آن ها پمپ به کار رفته است، محل قرار گیری شیر یکطرفه پس از پمپ می باشد. چراکه بازگشت جریان به داخل پمپ، عملکرد پمپ را مختل می کند و آن را از کار می اندازد.
شیرهای یکطرفه بر روی لوله ورودی آب گرمکن نیز قرار می گیرند تا در صورت قطع آب و یا شکستن لوله در داخل ساختمان، آبی که در مخزن آب گرمکن ذخیره شده است، خالی نگردد. چراکه در صورت خالی شدن آب مخزن، اگر کوره به کار خود ادامه دهد، احتمال سوختن آب گرمکن وجود دارد.
در پالایشگاه ها، شیر یکطرفه بر روی لوله خروجی تلمبه نصب می شود. به طوری که پس از انتقال مقدار مشخصی از مواد نفتی و همینطور بسته شدن تلمبه و یا در صورت خاموش شدن اضطراری تلمبه، مواد ارسال شده نباید برگردند. چراکه در صورت برگشت منجر به هدر رفتن انرژی مصرف شده برای ارسال آن می شوند. ضمن اینکه با برگشت مواد نفتی و عدم ارسال آن، سمت دریافت کننده نیز با کمبود فوری مواجه می گردد.
از سویی دیگر در صورتی که فشار مایع برگشتی از همان مسیر که ارسال شده است، بازگردد و در نتیجه آن تلمبه گریز از مرکز با سرعت بسیار بالایی چرخانده شود، سرعت به اندازه ای زیاد می شود که تلمبه داغ شده و از کار می افتد. به طوری که حتی احتمال انفجار نیز وجود خواهد داشت.
شیرهای یکطرفه برای اینکه در کاربردهای مختلف، کارایی لازم را داشته باشند، دارای انواع مختلفی هستند. انواع شیرهای یکطرفه شامل موارد زیر است:
شیرهای یکطرفه لولایی نسبت به دیگر انواع شیر یکطرفه، دارای مصرف و کاربرد بیشتری هستند. به طوری که دارای بدنه و سرپوش می باشند و درون آن دیسکی که ممکن است یکی و یا دوتایی باشد، با استفاده از یک پین مخصوص به بدنه لولا شده و به حالت آویزان قرار دارد. در صورتی که شیر یک طرفه لولایی از نوع دوتایی باشد، پین در میان دو دیسک آن قرار می گیرد.
جریان سیال در موقع ورود، دیسک را به سمت خود بلند می کند، به طوری که از اطراف آن عبور می کند. در موقع قطع جریان، دیسک و یا دیسک ها به نشیمن گاه می چسبند و اجازه بازگشت به سیال را نمی دهد.
در شیرهای یکطرفه فشاری، جریان سیال منجر به باز شدن شیر می شود و همینطور بازگشت جریان نیز منجر به بسته شدن شیر می گردد.
طرز کار این دسته از شیرها، به این صورت است که فشار مایع یا گاز، دریچه شیر را بلند می کند. اینگونه سیال از نوع مایع یا گاز عبور می کند. به طوری که تا زمانی که فشار زیر دریچه بیشتر از فشار روی آن باشد، شیر باز خواهد بود و عبور مایع و گاز نیز ادامه پیدا می کند.
در صورتی که فشار زیر دریچه کمتر از فشار روی دریچه شود، وزن خود دریچه و فشار موادی که قصد بازگشت دارند، منجر به بسته شدن شیر و جلوگیری از بازگشت آن ها می شود.
از انواع شیرهای یکطرفه فشاری، شیرهای یک طرفه کروی و شیرهای یک طرفه پیستونی می باشند.
شیر یک طرفه پیستونی از نظر شکل ظاهری مشابه با شیر فلکه ای است. به طوری که جریان سیال منجر به فشار پیستون به سمت بالا می شود و اینگونه انتقال جریان صورت می گیرد. در جهت عکس، پیستون به سمت پایین حرکت می کند و از برگشت سیال به طرف ورودی جلوگیری می کند. این نوع شیر به همراه شیر ساچمه ای و زاویه دار، از پدیده لرزش در اثر فشار در مسیر خطوط لوله جلوگیری می کند.
شیرهای یکطرفه کره ای در دو نوع کره ای افقی و عمودی تولید می شوند. در نوع عمودی مسیر جریان به صورت مستقیم می باشد. از این نوع شیر یکطرفه معمولا برای قسمت هایی که در آن به قطع جریان فوری نیاز است، استفاده می گردد.
در صورتی که بخواهیم نحوه کار شیر یکطرفه کره ای را شرح دهیم، اینگونه است که در مسیر سیال ورودی، یک کره به صورت معلق قرار دارد و سیال از اطراف آن به طرفین حرکت می کند.
در صورتی که جریان سیال برعکس شود، کره در نشیمن گاه خود قرار می گیرد و اینگونه از عبور سیال به طرف ورودی جلوگیری می کند. از مزیت های شیر یکطرفه، استفاده از آن ها در سیالاتی می باشد که دارای ویسکوزیته و گرانروی بالایی می باشند.
شیرهای یک طرفه بر اساس روش حرکت عضو مسدود کننده که در ساختار شیر به کار رفته است نیز دسته بندی می شود. در این صورت می توان گفت که این دسته از شیرآلات در دسته بندی زیر قرار می گیرند.
شیرهای یکطرفه مشابه با دیگر انواع شیرآلات صنعتی، از متریال مختلفی تولید می شوند که هر یک دارای کاربرد و ویژگی های خاص خود هستند.
برای تولید شیرهای یکطرفه نیز از متریال های مختلفی استفاده می شود. به طوری که انواع شیر یک طرفه شامل شیر یک طرفه برنجی ، شیر یک طرفه چدنی، شیر یک طرفه فولادی، شیر یک طرفه استنلس استیل و شیر یک طرفه UPVC می باشد. در ادامه پیرامون رایج ترین انواع شیرهای یکطرفه بر اساس جنس و متریال به کار رفته در تولید آن ها، توضیحاتی را آورده ایم.
شیر یک طرفه برنجی از جنس برنج ریخته گری تولید می شود. از مزیت های این شیرهای خودکار، ممانعت از نشت آب می باشد و به راحتی در زمان خراب شدن، بدون نیاز به باز و یا بسته کردن پیچ و مهره ، قابل تعویض است.
شیرهای یکطرفه برنجی معمولا شامل دو دسته شیرهای خودکار دریچه ای و فنری هستند. این نوع شیر صنعتی برنجی از برندهای معتبر در مجموعه پترو صنعت کاوه موجود است.
شیرآلات یکطرفه چدنی از جنس آلیاژ چدن می باشند و متشکل از 95 درصد آهن، کربن و سیلیسیم هستند. از شیر یک طرفه چدنی معمولا در صنعت هایی شامل نیروگاه، نفت و پتروشیمی، کارخانجات، صنایع غذایی و … استفاده می گردد.
این نوع شیرآلات صنعتی متشکل از چند جزء شامل بدنه، مجرا، نشیمنگاه، ساقه، مجرابند و … هستند. شیر یک طرفه نیز توسط های برندهای معتبری به بازار عرضه گردیده است.
شیر یک طرفه UPVC دارای کارکرد مشابهی با دیگر شیرهای یکطرفه می باشد. این نوع شیر با اختلاف فشار سیال در دو طرف آن و در جهت جریان فعال می گردد.
این دسته از شیرها از نظر ساختمان به سه دسته چسبی ، یکسر دنده و دو سر دنده تقسیم می شوند. همینطور از نظر عملکرد نیز شامل شیرهای یک طرفه UPVC توپی ، شیر یک طرفه UPVC دریچه ای ، شیر یک طرفه UPVC فنر دار و شیر یکطرفه UPVC بین فلنجی تقسیم می گردند.
در صورتی که نمی دانید کدام یک برای کاربرد مورد نظر شما مناسب است، کافی است از مشاوران پترو صنعت کاوه مشاوره دریافت کنید.
شیر یکطرفه استنلس استیل نوع دیگری از شیرهای یکطرفه است که از استیل ضد زنگ و همینطور آلیاژی از کروم ساخته می شود. این نوع از متریال در برابر هوا و همینطور رطوبت دچار لک و یا زنگ زدگی نمی شوند. همینطور در دمایی برابر با 400 درجه سانتی گراد نیز مقاومت بالایی دارند. شیرهای یک طرفه استیل برای استفاده در محیط های خورنده، بهترین انتخاب هستند.
این دسته از شیرآلات یکطرفه نیز بر اساس سیال عبوری به دو دسته تقسیم می گردند. شیر یک طرفه استنلس استیل 304 برای محیط هایی با خورندگی متوسط و اسیدی و نوع 316 نیز برای محیط هایی با خورندگی بالا یعنی محیط های اسیدی و شور مناسب است. با این توضیحات می توان گفت که نوع دوم دارای مقاومت بیشتری می باشد.
در خرید شیر یک طرفه لازم است به برخی فاکتورها توجه شود. چراکه انتخاب دقیق سایز و متریال به کار رفته در شیر یکطرفه بسیار مهم است و سبب می شود که از محصول مناسب برای کارکرد مدنظر استفاده گردد. در پایان نیز رضایت از خرید مطمئن و مناسب را به دنبال خواهد داشت. برای اینکه از خرید شیر یک طرفه اطمینان داشته باشید، لازم است به طور همزمان به چندین نکته توجه کنید.
در ابتدا باید به متریال به کار رفته در شیر یکطرفه توجه داشته باشید. در انتخاب شیر یک طرفه با متریال مناسب، بسیار مهم است که به ویژگی های سیال عبوری از این نوع شیرآلات توجه کنید. چراکه بسیار مهم است متریال شیر یک طرفه که خریداری می کنید، با ویژگی های سیال عبوری مطابقت داشته باشید. اگر متریال به اشتباه انتخاب گردد، به مرور منجر به ایجاد خوردگی در شیر انتخابی می شود.
پس از انتخاب شیر یکطرفه با متریال مناسب، بایستی که به سایز و فشار کاری شیر توجه گردد. به طوری که باید سایز شیر با سیستمی که در آن قرار است به کار گرفته شود، متناسب باشد.
اگر تمامی موارد شیر یک طرفه را بررسی کردید و به بیش از یک گزینه رسیدید، می توانید فاکتور قیمت را نیز بررسی کنید. به طوری که خرید شیر یک طرفه ای را که نسبت به کارایی، دارای قیمت مناسبی است را در الویت قرار دهید.
در بررسی معیار قیمت، برند شیر بسیار تاثیر گذار است. به طوری که شیرهای یکطرفه تولید شده از برندهای مختلف، دارای قیمت های متغیری می باشند.
این موضوع را فراموش نکنید که خرید جنس تقلبی صرفا باعث هدر رفتن سرمایه مالی و زمانی شما می شود. ضمن اینکه ممکن است با قرار گرفتن در سیستم، منجر به خسارت های جبران ناپذیری گردد. از سویی دیگر برای اینگونه اجناس، ضمانت برگشت کالا برای جبران زیان وجود نخواهد داشت. به همین دلیل توصیه می کنیم که پیش از نهایی کردن فرآیند انتخاب و خرید، حتما از اصالت کالا اطمینان داشته باشید.
در صورتی که در رابطه با انتخاب شیر یکطرفه نیاز به دریافت مشاوره دارید و همینطور برای استعلام موجودی شیر و استعلام قیمت، می توانید با کارشناسان تیم فروش پترو صنعت کاوه تماس بگیرید.
سخن آخر
شیرهای یک طرفه جزو پرکاربرترین شیرآلات صنعتی هستند و امروزه در صنایع گوناگونی کاربرد دارند. در این مقاله سعی کردیم جزئیات کاملی از انواع شیرآلات یکطرفه بر اساس جنس، کاربرد و مکانیزم عمل به شما عزیزان ارائه دهیم و امیدواریم که برایتان مفید واقع شده باشد.
وب سایت پترو صنعت دژ کاوه به عنوان جامع ترین و تخصصی ترین وب سایت فروش شیرآلات صنعتی با ارائه انواع شیرآلات در برندهای مختلف همواره در عرصه خرید این تجهیزات به صنعت گران کمک کرده است . خرید و فروش انواع شیر یک طرفه یا Non-return valve (NRV) در فروشگاه اینترنتی پترو صنعت دژ کاوه ، برای مشاوره فنی و استعلام قیمت با کارشناسان مجموعه در ارتباط باشید.
تماس با کارشناسان ما
ساسان شمس
امیرحسین شمس
امیر مسعود دباغی
حدیث باقری
مارال مرادی
مهدی نگین دار